Τριαντάφυλλος Καρατράντος
Από την θέση της ρεαλιστικής παράδοσης και του Hans Morgenthau ότι η γεωγραφία σφραγίζει την επιρροή του κράτους στο διεθνές σκηνικό έως και τη θέση του Richard Rosecrance για τα επιτυχή παραδείγματα των μικρών και ευέλικτων "Trading States" η συζήτηση για τη θέση των μικρών κρατών έχει απασχολήσει πολλούς μελετητές. Σύμφωνα με τα παραδοσιακά και κρατούντα παραδείγματα της θεωρίας των διεθνών σχέσεων οι κύριοι δρώντες της διεθνούς πολιτικής είναι τα μεγάλα κράτη. Τα μικρότερα κράτη αποκτούν ρόλο και σημασία στην αέναη αναζήτηση της ισχύος μόνο όταν αναπτύσσονται ευνοϊκές για αυτά γεωπολιτικές συνθήκες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της συλλογιστικής αποτελεί η απόρριψη της αίτησης του Λιχνενστάιν για ένταξη στην Κοινωνία των Εθνών με την αιτιολόγηση ότι το μικρό μέγεθος του κράτους αυτού δεν διασφάλιζε τη βιωσιμότητα του σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ήρθε να ταράξει τα ύδατα των διεθνών σχέσεων όσων αφορά την ισορροπία της ισχύος μεταξύ μεγάλων και μικρών κρατών με την εμφάνισή της στο προσκήνιο το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Όταν στη δεκαετία του 1950 ιδρύθηκαν οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες, έγινε μία αξιοσημείωτη προσπάθεια για να υπάρξει το αίσθημα της πλήρους ισότητας με τις μεγάλες χώρες στα μικρά κράτη της Benelux. Τα μικρά κράτη ασκούσαν ισχυρότερη επιρροή στο σύστημα λήψης των αποφάσεων αναλογικά με τα μεγάλα κράτη. Η κάθε χώρα μέλος έχει το δικαίωμα της αρνησικυρίας στο Συμβούλιο των Υπουργών, ίση πρόσβαση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και έναν αναλογικά υψηλό αριθμό αντιπροσώπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το γεγονός ότι οι νέοι θεσμοί των Κοινοτήτων κυρίως εγκαθιδρύθηκαν σε μικρά κράτη μέλη (Βέλγιο και Λουξεμβούργο) ισχυροποίησε περισσότερο τη θέση των μικρών κρατών στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το θεσμικό πλαίσιο της Ένωσης τέλος παρείχε στα μικρά κράτη μία δυνατότητα επιρροής των πολιτικών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο που όμοια της δεν υπήρξε ποτέ στα παγκόσμια χρονικά ως εκείνη τη στιγμή.
Σε μία πρόσφατη μελέτη του 21ου αιώνα ο Baldur Throhallson υποστηρίζει ότι όταν εξετάζουμε το μέγεθος και την επιρροή των μικρών κρατών σε υπερεθνικούς σχηματισμούς όπως η Ε. Ε. θα πρέπει πέρα από τις τέσσερις παραδοσιακές μεταβλητές να λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας και μία σειρά από άλλες παραμέτρους. Ο Throhallson πιο συγκεκριμένα προτείνει την υιοθέτηση ενός πλαισίου αρχών για τον προσδιορισμό του μεγέθους των κρατών εντός της Ε. Ε. και την αποτύπωση της επιρροής που ασκούν στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Το πλαίσιο του Throhallson έχει οικοδομηθεί πάνω σε έξι πυλώνες: 1) Πάγιο Μέγεθος (πληθυσμός και εδαφική έκταση), 2) Μέγεθος Εθνικής Κυριαρχίας (η ικανότητα μινιμαλιστικής κρατικής συγκρότησης και η παρουσία του στο διεθνές στερέωμα), 3) Πολιτικό Μέγεθος (οι στρατιωτικές και διοικητικές ικανότητες και ο βαθμός εσωτερικής συνοχής σε συνδυασμό με τη δράση του κράτους σε διεθνές επίπεδο), 4) Οικονομικό Μέγεθος (GDP, μέγεθος της αγοράς, επιτυχής ανάπτυξη), 5) Αντιληπτικό Μέγεθος (ο τρόπος σύμφωνα με τον οποίο οι εσωτερικοί και οι εξωτερικοί δρώντες αντιμετωπίζουν το κράτος), 6) Μέγεθος Προτιμήσεων (οι φιλοδοξίες και οι προτεραιότητες των κυβερνητικών elites και οι αντιλήψεις τους για το διεθνές σύστημα).
Η κατηγοριοποίηση αυτή είναι και η πλέον αναλογική με την περίπτωση της Ε.Ε. Η ειδική βαρύτητα στο διεθνές στερέωμα χωρών όπως η Ολλανδία και το Βέλγιο, οι οποίες σύμφωνα με τις 4 παραδοσιακές μεταβλητές μέτρησης δεν θα είχαν σημαντικό ρόλο, αιτιολογείται χάριν στην παρουσία τους στο διεθνές στερέωμα, στις φιλοδοξίες τους, στις προτεραιότητες τους και στις αντιλήψεις τους για το διεθνές σύστημα. Για ένα σύντομο, αλλά ιδιαιτέρως χαρακτηριστικό διάστημα, λειτούργησε και η Ελλάδα με αυτή τη στρατηγική. Κατάφερε να δώσει το δικό της στίγμα για την Ε.Ε. και να συμπεριληφθεί στον εσωτερικό πυρήνα της διαδικασίας της Ολοκλήρωσης. Κατάφερε να φέρει σε πέρας τον ρόλο της ως Προεδρεύουσα χώρα, στην πιο δύσκολη στιγμή για την πολιτική συνοχή της Ε.Ε., στην διάρκεια της επέμβασης στο Ιράκ. Λίγα χρόνια αργότερα μετετράπη στο πρότυπο της μικρής χώρας, χωρίς όραμα για την Ε.Ε. και το ρόλο της σε αυτή, στέκεται φοβικά προσπαθώντας να ζητήσει κάποιες παραχωρήσεις και χαλάρωση των χρονοδιαγραμμάτων.
Η διαδικασία της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης άλλαξε ριζικά το πλαίσιο λειτουργίας και επιρροής πολιτικής των μικρών κρατών στις διεθνείς σχέσεις. Το θεσμικό πλαίσιο και οι πολιτικές της Ε. Ε. αναδεικνύουν ότι στα πλαίσια αυτού του μετά-ιστορικού πολιτειακού σχηματισμού το μέγεθος δεν είναι αυτό που παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο στην επιρροή της πολιτικής. Παίζει όμως σίγουρα ρόλο ο τρόπος με τον οποίο αποφασίζεις να χρησιμοποιήσεις τη χώρα σου. Μία μικρή χώρα, που ξέρει πώς να ερωτοτροπεί με την στρατηγική και τη διπλωματία, ιδιαίτερα σε επίπεδο Ε.Ε., μπορεί πιο εύκολα να φτάσει σε οργασμό στόχων, ακόμα και από μία μεγάλη χώρα. Το μέγεθος είναι η δικαιολογία όταν δεν υπάρχει φαντασία, όραμα, προγραμματισμός…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου