Ο Σωτήρης Ρούσσος, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επικεφαλής του Κέντρου Μεσογειακών & Μεσανατολικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, απαντά στο EURO GR, για τη Μέση Ανατολή, την περιφερειακή ασφάλεια, τις ΗΠΑ, την Ε.Ε., την Τουρκία, το Πολιτικό Ισλάμ, το ρόλο της Ελλάδας και τον Αραβικό Κόσμο.
Κύριε Ρούσσο, δανειζόμενος τον τίτλο από το τελευταίο σας βιβλίο, πόσο κινούμενη είναι η άμμος της Μέσης Ανατολής και της Ευρασίας;
Είναι και θα παραμείνει κινούμενη στην περίπτωση που οι ηγεμονικές δυνάμεις και κυρίως οι ΗΠΑ δεν αντιληφθούν ότι, πρώτον, η στρατιωτική επέμβαση δεν μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα και, δεύτερον ότι το ιδεολογικό-πολιτικό-οικονομικό μοντέλο του μεταψυχροπολεμικού κόσμου δεν είναι δυνατόν να είναι ενιαίο. Υπάρχουν πια περισσότερα από ένα παραδείγματα (υποδείγματα) παγκόσμιας διακυβέρνησης.
Μπορούμε να κάνουμε λόγο για ένα ευρύτερο μωσαϊκό ανασφάλειας στην περιοχή;
Ας δούμε πρώτα τα προβλήματα στη συγκολλητική ουσία του μωσαϊκού. Συνήθως η σταθερότητα βασιζόταν σε ένα αραβικό περιφερειακό σύστημα που παρά τις αντιφάσεις του κατάφερνε να διατηρεί μια σχετική φερεγγυότητα. Η κατάρρευση του Ιράκ, η αδυναμία του γηράσκοντος από όλες τις απόψεις καθεστώτος Μουμπάρακ, οι εσωτερικές αντιφάσεις της Σαουδικής Αραβίας και η πολιτική ανάκαμψη του σιιτικού παράγοντα αποδιάρθρωσε το σύστημα αυτό με προφανείς συνέπειες την αστάθεια και την ανασφάλεια.
Ποιες είναι οι προσδοκίες σας για την στρατηγική των ΗΠΑ στην περιοχή μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Barack Obama;
Ο νέος Πρόεδρος δυστυχώς για τη Μέση Ανατολή και τα προβλήματά της έχει μπροστά του τον «δράκο» της οικονομικής ύφεσης και πρέπει όπως ο Φ. Ρούζβελτ πρώτα από όλα να αναδειχθεί σε ήρωα της οικονομίας και μετά να σώσει τη Μέση Ανατολή. Έπειτα στην Ουάσινγκτον θα χρειαστεί κάθε θεμιτή και αθέμιτη συμμαχία για να στηρίξει την οικονομική πολιτική του και δεν θα την ξοδέψει σε συγκρούσεις για τη Μέση Ανατολή, που αφορούν την ασφάλεια του Ισραήλ. Έτσι δε βλέπω πραγματική ενασχόληση με πρωτοβουλία τύπου Κλίντον πριν ίσως τα μέσα του 2011 αν η ύφεση έχει αρχίσει να υποχωρεί. Στο μεσοδιάστημα θα παρεμβαίνει πυροσβεστικά για να αποτρέψει ή να σβήσει κρίσεις τύπου Γάζα. Εκεί που η διακυβέρνηση Ομπάμα θα θελήσει γρηγορότερα απτά αποτελέσματα είναι το Αφγανιστάν-Πακιστάν αλλά το μόνο ουσιαστικό ερώτημα είναι αν, κατά πόσο και με ποιους όρους θα επανέλθουν οι Ταλιμπάν στην εξουσία. Πάντως θα είναι εξαιρετικά τυχερός αν το Ιράκ παραμείνει χωρίς σημαντική κρίση πριν την αποχώρηση του αμερικανικού στρατού.
Η Ε.Ε. έχει χαρακτηρίσει την σύγκρουση Ισραήλ- Παλαιστίνης ως στρατηγικής σημασίας προτεραιότητα στη Μέση Ανατολή; Πιστεύεται ότι όντως ελάχιστα πράγματα μπορούν να αλλάξουν στην περιοχή αν δεν λυθεί το Παλαιστινιακό;
Είναι σαφές ότι χωρίς επίλυση του παλαιστινιακού θα υπάρχει μια χαίνουσα πληγή στην περιοχή που θα θρέφει συμβολικά και ιδεολογικά τη βία και θα αποτελεί όχημα όλων των αναθεωρητικών δυνάμεων στην περιοχή. Βέβαια θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η Αίγυπτος και η Ιορδανία έχουν ειρήνη με το Ισραήλ και η Συρία ήταν έτοιμη να συνάψει ειρήνη στη βάση του «γη για ειρήνη» χωρίς προαπαιτούμενο την επίλυση του παλαιστινιακού. Ο μεγαλύτερος πόλεμος (Ιράν-Ιράκ) στην περιοχή δεν είχε αντικείμενο το παλαιστινιακό και έγινε μεταξύ δυνάμεων που ιδεολογικά είχαν την ίδια άποψη για το παλαιστινιακό ζήτημα.
Πόσο εφικτή και πόσο βιώσιμη είναι η λύση των δύο κρατών που προτείνει η Ε.Ε.;
Αυτό που σήμερα έχει σημασία είναι η διατήρηση με κάθε τρόπο στη ζωή της λύσης των δύο κρατών και του «γη για ειρήνη». Μια δεξιά (και μόνο) κυβέρνηση Νετανιάχου, εκμεταλλευόμενη την πολιτική απόσπαση της Γάζας από τη Δυτ. Όχθη και την εκεί κυριαρχία της Χαμάς, ίσως να προσπαθήσει να πείσει τις ΗΠΑ ότι η λύση των δύο κρατών πρέπει να παγώσει και να μετατεθεί για μια άλλη ιστορική στιγμή.
Θεωρείται ότι η Τουρκία μπορεί να διαδραματίσει το ρόλο του honest broker στην Μέση Ανατολή; Οι ακροβασίες του Πρωθυπουργού της Τουρκίας θέτουν εν αμφιβολία το ρόλο αυτό;
Σίγουρα η Τουρκία μπορεί να παίξει ρόλο σήμερα κυρίως διότι δεν υπάρχει αυτό που παλιότερα ονομάζαμε Arab Order, ένα σύστημα ισορροπιών μεταξύ των αραβικών κρατών που βασιζόταν κυρίως στην Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία. Η κατάρρευση του Ιράκ και η υποχώρηση των άλλων δύο οδήγησε στην ανάδειξη μη αραβικών κρατών σε μοναδικούς κυριάρχους παίκτες στην περιοχή.
Μπορεί ο ρόλος της αυτός να αποτελέσει ένα πρόκριμα για μία ειδική σχέση με την Ε.Ε. που να εστιάζει σε ζητήματα ασφάλειας, εάν δεν ευοδωθούν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις;
Σαφώς ένας αυξημένος ρόλος της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή θα επηρεάσει τις σχέσεις και με την Ε.Ε. Αλλά η Τουρκία δεν ενδιαφέρεται για ειδική σχέση, ήδη βρίσκεται ένα βήμα πιο μπροστά από την ειδική σχέση, είναι υποψήφιο μέλος και βέβαια αυτό που επιθυμεί δεν είναι να οπισθοχωρήσει στην ειδική σχέση αλλά, όσο η επιρροή της το επιτρέπει, να επιχειρήσει την είσοδό της με πολιτικά κριτήρια και όχι με βάση τα κεφάλαια των όρων της Ε.Ε.
Μπορεί η Ε.Ε. να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στο υποσύστημα της Μέσης Ανατολής; Είναι εφικτό ο κυρίαρχος ρόλος στην περιοχή, όσων αφορά τα ενδιαφέροντα της Δύσης, να περάσει εκ νέου σε Ευρωπαϊκά χέρια;
Κατηγορηματικά όχι. Αυτό θα σήμαινε ότι η ΕΕ θα είχε πραγματικά ενιαία εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας και ενιαίο κέντρο στρατηγικού σχεδιασμού. Η ΕΕ αδυνατεί ακόμη και να αρθρώσει μια δική της στρατηγική απέναντι στο πολιτικό Ισλάμ, πράγμα αναγκαίο όχι μόνο για την εξωτερική αλλά και για την εσωτερική της πολιτική απέναντι στις μουσουλμανικές κοινότητες. Ουσιαστικά σύρεται από την εκάστοτε αμερικανική τακτική, ούτε καν στρατηγική.
Ισλαμικός φονταμενταλισμός και αντιαμερικανισμός, δύο έννοιες αλληλένδετες; Πιστεύεται ότι μπορεί να αλλάξει η εικόνα των ΗΠΑ στον αραβικό κόσμο; Ποια είναι η αντιμετώπιση του Αραβικού κόσμου απέναντι στην ΕΕ; Μπορούμε να κάνουμε λόγο για τη δημιουργία μίας αρνητικής εικόνας ευρύτερα για τη Δύση;
Δεν είναι ακριβές ότι Ισλαμικός φονταμενταλισμός και αντιαμερικανισμός είναι δύο έννοιες αλληλένδετες. Καταρχήν πρέπει να ξεχωρίσουμε το πολιτικό Ισλάμ από τον φονταμενταλισμό (η Σαουδική Αραβία είναι π.χ. φονταμενταλιστική χωρίς να κυριαρχεί στο κράτος αυτό το πολιτικό Ισλάμ). Από την άλλη, υπάρχουν εσωτερικά ζητήματα που θρέφουν το εξτρεμιστικό πολιτικό Ισλάμ στις χώρες της Μέσης Ανατολής, πέρα από τη συμπεριφορά της Δύσης. Εκείνο που πρέπει να κάνει η Ευρώπη είναι συνομιλεί με όλες τις πραγματικές πολιτικές δυνάμεις των κοινωνιών της περιοχής αυτής και όχι όνο με τις καθεστωτικές ελίτ.
Τρομοκρατία, το 2003 με αφορμή την επέμβαση στο Ιράκ πολλοί μίλησαν για μία διαφορετική στρατηγική κουλτούρα της Ε.Ε. έναντι των ΗΠΑ, ισχύει αυτό; Ο τότε Πρωθυπουργός της Γαλλίας Dominique de Villepin, αναφερόμενος στην τρομοκρατία, μίλησε για ένα πολιτικό πρόβλημα που απαιτεί πολιτική λύση, ποια είναι η άποψή σας;
Η τρομοκρατία είναι ταυτόχρονα πολιτικό πρόβλημα και πρόβλημα ασφάλειας. Δεν είναι δυνατόν να περιμένεις τη λύση των προβλημάτων αφήνοντας ανενόχλητη την τρομοκρατική δράση. Εκεί βρίσκονται και τα βασικά διλήμματα που αντιμετωπίζουν τα δημοκρατικά κράτη. Σαφώς μια ευρωπαϊκή πολιτική κουλτούρα θα πρέπει να αποξηραίνει τον ιδεολογικό βάλτο της τρομοκρατίας.
Ρόλος της Ελλάδας στην περιοχή, μέλλον των Διατλαντικών σχέσεων, Ιράν, Δίκαιοι Πόλεμοι. Θα ήθελα εν συντομία τις σκέψεις σας πάνω σε αυτά τα ζητήματα.
Θα ήθελα κυρίως να τονίσω ότι η Ελλάδα είναι η μόνη από τις χώρες του πυρήνα της ΕΕ που δεν έχει ένα μεγάλο Κέντρο Μεσογειακών Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών ως αφετηρία της γνώσης για την περιοχή αυτή και τον κόσμο του Ισλάμ γενικότερα και ως εργαστήρι παραγωγής σχετικών στρατηγικών του κράτους και της κοινωνίας απέναντι σε φαινόμενα και εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα σε αυτές τις περιοχές.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει είναι η δημιουργία ενός μονοπολικού κονσέρτου, όπου η αδιαφιλονίκητη ισχυρότερη δύναμη θα είναι υποχρεωμένη να αναζητά συμμάχους ανάμεσα στις ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες, και στις χώρες BRIC, για να διατηρεί την ηγεμονία της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου